Касаллик тарихи – даволаш профилактика муассасаларида ҳар бир беморга тутиладиган асосий тиббий ҳужжат. Бемордаги касалликни аниқлаш ва даво учун зарур маълумотлар, беморни кузатиш даврида унинг аҳволида рўй берган ўзгаришлар, беморга тавсия этилган маслаҳатлар қайд этилади. Хотимада касаллик ташҳиси ва қилинган даво асослаб берилади. Бемор ўлган тақдирда Касаллик тарихига патологоанатомик текшириш баённомаси илова қилинади. Зарур ҳолларда касаллик тарихи суд-тиббиёт терговини олиб бориш учун муҳим манба вазифасини ўтайди. Туғруқхоналарда Касаллик тарихи туғилиш тарихи дейилади. Aмбулатория ва соғлиқни сақлаш пунктларида амбулатория картаси тутилиб, у ёзувларининнг анча қисқалиги билан Касаллик тарихидан фарқ қилади.

Касаллик тарихи ана шундай муҳим ҳужжатлардан бири. Унинг ҳам ўз тарихи бор. У қадим Шарққа бориб тақалади.

Абу Бакр Ар Розий 28 август 865 йил Рея (Эрон) шаҳрида савдогар оиласида туғилган. Ёшлигидан мусиқа, адабиёт, астрономия, математика билан шуғулланган. Кейинчалик фалсафа, химия ва тиббиёт билан қизиққан. У жуда кўп сафарда бўлиб, Бухоро, Боғдод, Кордова ва бошқа шаҳарларда бўлган. Боғдод ва Рея шаҳарларидаги шифохоналарида ишлаган. Боғдод шаҳридаги шифохонасининг қурулишида иштрок этган  ва кейинчалик 20 нафар шифокордан иборат шифохона штатини бошқарган.

Шифохона қурилиши учун жой топиш мақсадида жуда қизиқарли усул топган: у ҳар бир шаҳар четига гўшт бўлакларини осиб қўйган ва қайси жойларда гўшт бўлаклар кўп сақлананишини ва чиримаслигини кузатган. Ушбу жой энг тоза ва шифохона қурилишига тўғри келадиган деб топилган.

Ар Розий шифохонаси бир неча бўлимдан иборат бўлган, буларнинг ичига: кўз касалликлари, терапия, жарроҳия ва шифокорларни тайёрлаш мактаби эди. Тиббиёт мактабининг талабалари амалиётни шифохонада ўтказишар эди. Шифохона штати кичик ва катта шифокорлардан иборат бўлган. Агар шифокорлар ташхис қўйишда қийналишганда беморни Ар Розий кўрикдан ўтказган. У биринчилардан бўлиб Шарқда касаллик тарихини ёзиш усулини киритган.

Ар Розий чечак касаллиги билан оғриган бемор қайта касалланмаслигини билган ва вариоляцияни қўллаган. Химияни билганлиги учун, у маймунларда дориларнинг динамикасини аниқлаган. Моҳир жарроҳ бўлиб у суяк чиқишини, суяк синиши ва жароҳатларни даволаган. Ёд жисмлари олиш учун асобобни таърифлаб берган, бирнчи бўлиб бинт ва пахтани қўллаган, қорин бўшлиғи яраларини тикиш учун қўй ичакларидан ип тайёрлаган. Кузатув натижаларини, тадқиқотни ва даволаш усулларини қўшиб даволаш усулларини такомиллаштирди.

Ар Розий: «Шифокор нафақат ўқиган бўлиши керак, балки ўйлаш қобилияти ва амалиётни қўллаши керак»,- деб ёзади Ар Розий Гиппократнинг, Галенинг, К. Цельсинг, Сушрутнинг асарларини ўрганган.

Абу Бакр-ар-Розий ўз иш фоалиятини анатомия ва физиологияни ўрганиш билан бошлаган. У нерв ва мушак функцияларига аниқлик киритган. Ар Розий  m. Cricothireoideus параличини таърифлаб берган, бунда нафас қисилиши ва овоз йўқолиши бўлади.

Илмий медицинани ривожланишига олиб келган асарлари: «Кўриш ва кўздан нур чиқмаслиги», «Кўз қорачиғининг қоронғида кенгайиши ва ёруғда торайиши сабаблари». «Одам аъзоларининг иши» асарида органларнинг функциялари хақида маълумотлар берилган. Баъзи асарларида одамнинг узоқ яшаши ва иқлимнинг одам танасига таъсири хақида маълумотлар бор. Энциклопедик асарлари сафига «Тиббиётни тўлиқ қамраб олган китоб» (25 жилдан иборт) ва «Тиббиётга оид китоб» киради. Розийнинг «Чечак ва қизамиқ» номли китоби ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлган. Ҳар бирини кечиши, организмда қандай ўзгаришлар пайдо қилиши ва қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлигиги кўрсатилган. Бу китобда бошқа инфекцион касаликларга ҳам кенг таъриф берилган.

Абу Райхон Беруни фикрича, Ар Розийнинг қолган мероси 184 катта ва кичик асарлардан, ундан 68 таси бизнинг вақтимизгача етиб келган. Умрини охирларида Ар Розий Рей шаҳриги қайтиб келган ва уни тарк этмаган. 28 октябрь 925 йилда 60 ёшда у вафот этади.

Мақолани Наргиза Камалова тайёрлади.

Фармацевтика тармоғини ривожлантириш агентлиги Матбуот хизмати