Anhor.uz saytida poytaxt dorixonalarida kontrabanda yo‘li bilan kirgan insulin sotilayotgani haqida maqola chop etildi. Mazkur maqola yuzasidan Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligi quyidagilarni maʼlum qiladi.

Insulin o‘zi nima?

Insulin glikogenning parchalanishi va jigarda glyukoza sintezlanishini to‘xtatib, qondagi qand miqdorini kamaytiruvchi dori vositasi hisoblanadi. Inson organizmida insulin yetishmasligi qandli diabetga sabab bo‘ladi.

O‘zbekistonda dori vositalari tibbiyot amaliyotida qo‘llanishi uchun (shu jumladan insulin ham) davlat ro‘yxatidan o‘tishi shartmi?

O‘zbekiston Respublikasining 2016 yil 4 yanvarda tasdiqlangan “Dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunining 12-moddasidaga ko‘ra, dori vositalarining, tibbiy buyumlarning va tibbiy texnikaning tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishiga, qoida tariqasida, ular davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganidan keyin ruxsat etiladi.

Quyidagilar davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi kerak:

Maʼlumot uchun, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 23 martdagi 213-son Qarori bilan tasdiqlangan “Dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnikani davlat ro‘yxatidan o‘tkazish hamda ro‘yxatdan o‘tkazilganlik guvohnomasi berish tartibi to‘g‘risida”gi Nizomga muvofiq, Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligining Dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnika ekspertizasi va standartlashtirish davlat markazi (keyingi o‘rinlarda Davlat markazi deb ataladi) — Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligining dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnikani davlat ro‘yxatidan o‘tkazish, sifat nazorati, standartlashtirish va sertifikatlashtirishni amalga oshiradigan ishchi organi hisoblanadi.

Mazkur organ tomonidan dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnikani davlat ro‘yxatidan o‘tkazish natijalariga ko‘ra beriladigan guvohnomaning amal qilish muddati besh yil bo‘lib, guvohnoma dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnikaning davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligini va O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishiga ruxsat berilganligini tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi.

Bulardan tashqari, Vazirlar Mahkamasining 2011 yil 28 apreldagi 122-son qaroriga muvofiq, farmatsevtika mahsulotlari majburiy tarzda sertifikatlashtirilishi belgilangan bo‘lib, dori vositalari Davlat markazi (akkreditatsiyadan o‘tgan sertifikatlashtirish organi) tomonidan o‘rnatilgan tartibda sertifikatlashtirish maqsadida sinovlardan o‘tkaziladi va sifatini tasdiqlovchi muvofiqlik sertifikati rasmiylashtiriladi.

Bulardan ko‘zlangan maqsad, yurtimizga kirib kelayotgan dori vositalarining sifatini, uning bezararligini aniqlash hamda mamlakatimiz aholisini xavfsiz sifatli dori vositalari bilan taʼminlashdan iboratdir.

Agarda dorixonalarda yuqoridagi tartib bo‘yicha davlat ro‘yxatidan o‘tmagan va muvofiqlik sertifikatiga ega bo‘lmagan dori vositalari (insulin)ni sotilayotganligi aniqlansa qonunchilikda qanday javobgarlik belgilangan?

O‘zbekiston Respublikasining 2016 yil 4 yanvardagi «Dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to‘g‘risida»gi O‘RQ-399-sonli qonunining 20-moddasiga binoan, cifatsiz, qalbakilashtirilgan, O‘zbekiston Respublikasida ro‘yxatdan o‘tkazilmagan dori vositalarini va tibbiy buyumlarni, shuningdek O‘zbekiston Respublikasida ro‘yxatdan o‘tkazilgan dori vositalarining g‘ayriqonuniy nusxalarini xarid qilish, chakana realizatsiya qilish hamda ulardan foydalanish taqiqlanadi.

Shuningdek, sifatsiz yoki qalbakilashtirilgan dori vositalarini yoxud tibbiy buyumlarni o‘tkazish maqsadida ishlab chiqarish, tayyorlash, olish, saqlash, tashish yoki o‘tkazish, shuningdek dori vositalarini yoki tibbiy buyumlarni dorixonalardan va ularning filiallaridan tashqarida realizatsiya qilganlik uchun maʼmuriy va jinoiy javobgarlik belgilangan.

Qonunchilikda javobgarlik belgilangan ekan nega Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligi Davlat ro‘yxatidan o‘tmagan dori vositalari (insulin)ni sotayotgan dorixonalarni tekshirmaydi?

Biznesni rivojlantirishdagi byurokratik to‘siqlarni bartaraf etish, tadbirkorlik subyektlarini himoya qilishning huquqiy mexanizmlarini yana-da kuchaytirish, mamlakatda investitsiya va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 27 iyulda qabul qilingan “Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish tizimini yana-da takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5490-son Farmoniga muvofiq, 2019 yil 1 apreldan boshlab tadbirkorlik subyektlari faoliyatida o‘tkaziladigan tekshiruvlarni muvofiqlashtirish va nazorat qiluvchi organlar tomonidan tekshiruvlar o‘tkazilishining qonuniyligi ustidan nazorat O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha vakil tomonidan amalga oshirilishi belgilangan.

Tekshiruvlar tartibi esa “Nazorat qiluvchi organlar tomonidan tadbirkorlik subyektlari faoliyatida o‘tkaziladigan tekshiruvlarni kelishish va o‘tkazish tartibi haqidagi vaqtinchalik nizom”da (ruyxat raqami 3067-son 07.09.2018) belgilab qo‘yilgan.

Unga muvofiq, nazorat qiluvchi organ jismoniy va yuridik shaxslarning qonun hujjatlari buzilishi holatlari haqidagi murojaatlari;

nazorat qiluvchi organlar tomonidan tadbirkorlik subyektlari faoliyatida o‘tkazilgan «xavfni tahlil etish» natijalari, shu jumladan ommaviy axborot vositalaridan yoki boshqa tashqi manbalardan (ijtimoiy tarmoqlar, veb-saytlar) olingan maʼlumotlar asosida vakolatli organ (O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha vakil)ga tekshiruv o‘tkazishni so‘rab murojaat qilishga haqli.

Bu nima degani? Dori vositalari va tibbiy buyumlarni chakana realizatsiya qilishni litsenziyalashni amalga oshiruvchi organ - Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligining hududiy bo‘linmasi yuqoridagi asoslar bo‘lsagina vakolatli organga (faoliyati litsenziyalangan) dorixonada tekshiruv o‘tkazishni so‘rab murojaat qilishga haqli.

Anhor.uz saytidagi maqolaga kelsak, maqola muallifining fikriga ko‘ra kontrabanda yo‘li bilan kirgan insulin Toshkentdagi 69 ta dorixonada sotilayotganligi lekin ular qaysi dorixonalar ekanligi ochiqlanmagan va holat yuzasidan tegishli tartibda Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligining hududiy bo‘linmasiga nega murojaat qilinmaganligi qiziq...

Xo‘sh, unda bu vaziyatda nima qilish kerak? Aholi salomatligi uchun sifati kafolatlanmagan dori vositalari bemalol sotilaversinmi?

Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 6 apreldagi 185-son Qarori bilan tasdiqlangan, "Dori vositalarini va tibbiy buyumlarni chakana realizatsiya qilish tartibi to‘g‘risida"gi nizomga ko‘ra, sotib oluvchining talabiga binoan dorixona xodimi dori vositalari va tibbiy buyumlarning narxlari va ularning sertifikatlashtirish organi tomonidan rasmiylashtirilgan muvofiqlik sertifikatini ko‘rsatishi lozim. (Bunda muvofiqlik sertifikatidagi dori vositasining savdo nomi, seriyasi, dozasi, chiqarilgan shakli, ishlab chiqarilgan sanasi, ishlab chiqargan mamlakat haqidagi maʼlumotlar dori vositasining ayni shu o‘ramidagi maʼlumotlarga mos kelishi kerak)

Eslatib o‘tamiz, "Dori vositalari va tibbiy buyumlarni chakana realizatsiya qilishni litsenziyalash tartibi to‘g‘risida"gi nizomning (ro‘yxat raqami 284-son 12.05.2017) 49-bandiga asosan, O‘zbekiston Respublikasida ro‘yxatdan o‘tkazilmagan, sifatsiz, qalbakilashtirilgan dori vositalarini va tibbiy buyumlarni, shuningdek O‘zbekiston Respublikasida ro‘yxatdan o‘tkazilgan dori vositalarining g‘ayriqonuniy nusxalarini saqlash va (yoki) realizatsiya qilish litsenziyaning amal qilishi belgilangan tartibda to‘xtatilishiga olib keladigan, litsenziya talablari va shartlarini qo‘pol ravishda buzilishi holati hisoblanadi.

Shu o‘rinda aytish joiz, sifatsiz yoki qalbakilashtirilgan dori vositalari va tibbiyot buyumlari aylanmasi bilan bog‘liq noqonuniy harakatlarga qarshi kurashish O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamentining asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. (O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 23 maydagi PF-5446-son Farmoni).

Agarda fuqarolar, dori vositalari yoki tibbiy buyumlarning noqonuniy oldi-sotdisiga duch kelishsa, Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamentinig 71-233-1007 ishonch telefoniga yoki Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligining 71-234-0604 telefoniga murojaat qilishlari kerak.

Ushbu murojaatga asosan, nazorat qiluvchi organlar tegishli tartibda vaziyatni o‘rganib, belgilangan tartibda tadbirkorga chora ko‘rishlari mumkin bo‘ladi.

Sifati kafolatlanmagan va qalbaki dori vositalari savdosiga qarshi qanday ishlar qilinmoqda?

Toshkent shahar farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish bo‘linmasiga joriy yilning 20 aprel sanasiga qadar jismoniy va yuridik shaxslardan 46 ta murojaat kelib tushgan bo‘lib, ushbu murojaatlar o‘rganilib, huquqiy baho berish maqsadida Huquqni muxofaza qiluvchi organlarga yo‘naltirilgan hamda dorixonalarda tegishli tartibda tekshiruvlar o‘tkazilib, aniqlangan qonunbuzilish holatlari yuzasidan dori vositalari va tibbiy buyumlarni chakana realizatsiya qilish uchun berilgan litsenziyaning amal qilishini tugatilishi so‘rab sudga daʼvo arizasi kiritilgan.

Shuningdek, Davlat markazi bergan maʼlumotga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi Bosh Prokuraturasi va hududiy bo‘linmalari, O‘zbekiston Respublikasi Bosh Prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti, Ichki ishlar vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasi, Bojxona qo‘mitasi va ularning hududiy bo‘linmalari bilan sifati kafolatlanmagan va qalbaki dori vositalarini mamlakatimizga kirib kelishining oldini olish borasida hamkorlik qilib kelinmoqda.

Hulosa o‘rnida, Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantiriish agentligi qonunbuzar tadbirkorlar faoliyatini qoralaydi va vakolat doirasida ularga qarshi kurashishda tegishli davlat organlari bilan hamkorlikka tayyor ekanligini maʼlum qiladi.

Agarda fuqarolar davlat ro‘yxatidan o‘tgan dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnikalarning sifatsiz, belgilangan talablarga nomuvofiq ishlab chiqarilgan, nuqsonli holatlariga duch kelsa, Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligining @uzpharmagency_bot aloqa botiga yoki (71) 2340604 ishonch telefoniga murojaat qilishlarini eslatib o‘tadi.